Mózgowe porażenie dziecięce a konieczność rehabilitacji

Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) jest schorzeniem, które bezpośrednio wpływa na koordynację ruchową, utrzymanie postawy oraz inne funkcje motoryczne pacjenta. Do rozwoju choroby dochodzi na skutek nieodwracalnych uszkodzeń mózgu, powstałych w okresie życia płodowego lub podczas porodu. Niestety – w wielu wypadkach nie da się ustalić konkretnej przyczyny wystąpienia schorzenia. Do czynników ryzyka należą m.in. przedwczesny poród, toksoplazmowa lub różyczka przebyte w trakcie ciąży, a także urazy głowy, które wystąpiły w pierwszych latach życia dziecka.

Objawami, które znacząco utrudniają choremu codzienne funkcjonowanie, są: spastyczność (nadmierne napięcie mięśniowe), ruchy atetotyczne (mimowolne, powolne ruchy kończyn górnych), ataksja (nieprawidłowa koordynacja ruchów ciała) czy ruchy dystoniczne (skurcze mięśni działających w sposób przeciwstawny). Ze względu na nieprawidłowości w rozwoju układu ruchu oraz na niebezpieczeństwa, jakie się z nimi wiążą (urazy mięśni i stawów), chory musi być poddawany regularnym ćwiczeniom rehabilitacyjnym, które – dzięki rozwojowi profesjonalnego sprzętu medycznego dla osób z dziecięcym porażeniem mózgowym – mogą odbywać się w domowym zaciszu. Celem takich działań jest osiągnięcie względnej samodzielności chorego w poruszaniu się – czy to na wózku inwalidzkim, czy za pomocą innego sprzętu, dostosowanego do potrzeb osób z ograniczoną sprawnością ruchową. Przy zakupie sprzętu rehabilitacyjnego należy pamiętać o tym, by skonsultować wybór z lekarzem rehabilitantem, który wskaże rozwiązania adekwatne do obecnej kondycji chorego, jego możliwości fizycznych oraz poziomu rozwoju schorzenia. Oprócz tego sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny musi być łatwy w obsłudze, lekki (aby umożliwiać przenoszenie go z miejsca na miejsce), a także estetyczny (by nie zniechęcał pacjenta do podejmowania aktywności). Warto pamiętać o tym, że nieprawidłowo dobrane przyrządy rehabilitacyjne w przypadku osób z mózgowym porażeniem dziecięcym mogą nie tylko nie przynieść żadnych efektów ćwiczeń, ale również pogorszyć stan pacjenta – konsultacja z ortopedą i rehabilitantem jest więc konieczna do właściwej opieki nad chorym.

Fot. Mózgowe porażenie dziecięce to konieczność intensywnej i regularnej rehabilitacji.

Jak mózgowe porażenie dziecięce wpływa na sprawność chorej osoby?

Największym problemem, z którym musi mierzyć się osoba z mózgowym porażeniem dziecięcym, jest deformacja stawów. Dochodzi do niej z różnych przyczyn – na skutek długotrwałego przebywania w jednej pozycji, z powodu skrócenia mięśni, a także poprzez oddziaływanie asymetrii ciała oraz nieprawidłowe napięcie mięśniowe. Sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny dla chorych na mózgowe porażenie dziecięce musi więc (oprócz wspomagania funkcji narządów ruchu) zapobiegać deformacjom stawów, które mogą dawać liczne powikłania w postaci kontuzji czy zapaleń. Oprócz deformacji stawów, mózgowe porażenie dziecięce bardzo często przyczynia się do powstawania skrzywień kręgosłupa – w tym przypadku konieczny jest również odpowiedni sprzęt ortopedyczny, który powstrzyma lub złagodzi zachodzące zmiany. Kolejnymi zagrożeniami dla postawy osoby z MPD są: kręcz szyi, „okrągłe” plecy, przykurcz stawu łokciowego, zniekształcenia w obrębie ręki (dłoni i nadgarstków), wadliwe przywodzenie nóg (zniekształcenie w obrębie bioder i miednicy), a także deformacje w obrębie stóp (stopa końska, stopa końsko-szpotawa).

Niestety, użycie sprzętów ortopedyczno-rehabilitacyjnych nie jest sposobem na powstrzymanie lub cofnięcie wyżej wymienionych deformacji i objawów. Systematyczna rehabilitacja może jednak pomóc choremu na mózgowe porażenie dziecięce w codziennym funkcjonowaniu oraz w złagodzeniu negatywnych skutków schorzenia – tak, by osiągnął względną samodzielność podczas wykonywania zwykłych czynności oraz w poruszaniu się.

Fot. Mózgowe porażenie dziecięce w znaczącym stopniu wpływa na sprawność ruchową pacjenta.

Sprzęt rehabilitacyjny dla osób z mózgowym porażeniem dziecięcym

Głównymi potrzebami, na które ma odpowiadać sprzęt rehabilitacyjny dla osób z mózgowym porażeniem dziecięcym, są przede wszystkim ułatwienie lub umożliwienie pacjentowi poruszania się, pionizowanie jego postawy, korekcja lub przeciwdziałanie deformacjom układów kostnego oraz stawowego, umożliwienie wykonywania codziennych czynności, normalizacja napięcia mięśniowego, a także ugruntowanie dotychczas osiągniętych efektów rehabilitacji. Jaki sprzęt rehabilitacyjny i ortopedyczny sprawdzi się najlepiej u osób z mózgowym porażeniem dziecięcym?

• Do sprzętu rehabilitacyjnego dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym zaliczają się specjalnie przystosowane wózki inwalidzkie. Bardzo ważne w ich konstrukcji jest siedzisko oraz oparcie, które muszą dawać stabilizację. Warto również dobrać odpowiedni zagłówek oraz szereg akcesoriów, które wspomagają zachowanie prawidłowej pozycji dziecka. Takie akcesoria to kliny, pasy, podnóżki, a także funkcja regulacji głębokości oraz stopnia nachylenia siedziska. Konkretny model wózka dobiera się do stopnia sprawności osoby z MPD. Dla dzieci stosunkowo aktywnych przystosowane są wózki spacerowe – przykładem może być model Ormesa New Bug z regulowanym podnóżkiem, siedziskiem i oparciem, z możliwością zamontowania stelaża domowego. Jest on bardzo wygodny w użytkowaniu zarówno dla dziecka, jak i dla opiekuna, a po skończonym spacerze można bez problemu go złożyć. Innym przykładem wózka spacerowego jest model Patron Corzino, który dodatkowo wyposażony jest w daszek chroniący od słońca czy deszczu, a także w koszyk tekstylny, klin ułatwiający utrzymanie pozycji, zagłówek oraz pasy pięciopunktowe. Do całodobowej opieki polecany jest z kolei wózek Trolli firmy Ormesa z uwagi na fakt posiadania oddychającej tapicerki, zapobiegającej powstawaniu odcisków, wielu elementów regulowanych (siedzisko, oparcie, zagłówek, podłokietniki) oraz wielu innych udogodnień.

 

• Bardzo ważnym elementem rehabilitacji chorych (dzieci i dorosłych) z mózgowym porażeniem dziecięcym jest sprzęt dodatkowy, czyli pionizatory i parapodia. Ułatwiają one wykonywanie ruchów, które bez wsparcia takich mechanizmów nie byłyby możliwe lub bardzo trudne do wykonania. Polecanym modelem jest Pionizator dynamiczny Grillo – można dostosować go do postury dziecka, jego wagi i wysokości, a także wyposażyć w akcesoria indywidualne – stolik, przegrodę umieszczaną między nogami, obręcz biodrową czy piersiową. Model Grillo występuje także w wersji terenowej, idealnej do aktywności na świeżym powietrzu. U dzieci, które dość dobrze radzą sobie z chodzeniem, zamiast pionizatorów i parapodiów można zastosować kule, chodziki, a także trójnogi. Taki sprzęt rehabilitacyjny, oprócz funkcji terapeutycznej, ma również za zadanie wpłynąć na psychikę chorego – umożliwiając mu poruszanie, zwiększa jego niezależność, podnosi pewność siebie, a tym samym daje motywację do dalszych ćwiczeń i do podejmowania różnych aktywności.

Fot. Pionizator Grillo to większa niezależność oraz komfort małego pacjenta z MPD.

• Sprzęt rehabilitacyjny dla osób z mózgowym porażeniem dziecięcym obejmuje również obuwie ortopedyczne. Jest ono stosowane w celu korekcji koślawości lub szpotawości stopy i powinno być dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta – w zależności od stopnia deformacji. Obuwie ortopedyczne dla osób z MPD poprawia również chód (ze względu na obciążenie stopy). Właściwie zaprojektowane modele powinny dawać możliwość noszenia ich jednocześnie z odpowiednią ortezą.
• Sprzęt rehabilitacyjny dla dzieci z MPD to również wszelkiego rodzaju foteliki i krzesła rehabilitacyjne. To modele, które pozwalają dzieciom na komfortową naukę, zabawę i jedzenie przy zachowaniu prawidłowej pozycji. Świetnym wyborem będą foteliki rehabilitacyjne marki Birillo firmy Ormesa, zaprojektowane dla dzieci w różnym wieku. Tego typu modele wyposażone są w wygodne oparcie oraz siedzisko, pasy korekcyjno-stabilizujące biodra, a także w regulowane stoliki i wiele innych funkcji, przydatnych pacjentowi oraz pomagających w opiece nad nim.

• W przypadku sprzętu rehabilitacyjnego niezbędnego przy MPD nie należy zapominać również o opiekunach osób chorych. Specjalnie dla nich zostały stworzone akcesoria do wygodnego przemieszczania pacjentów, takie jak maty i folie poślizgowe, deski do transferu pacjentów, siedziska, pasy czy dyski obrotowe. Wszystkie te elementy ułatwiają opiekę nad dziećmi z MPD, zwłaszcza przy ich przemieszczaniu czy myciu.
• Sprzęt rehabilitacyjny dla dzieci z MPD to także różnego rodzaju akcesoria pomocnicze, takie jak kliny, wałki oraz piłki rehabilitacyjne. Kliny są pomocne zwłaszcza w stabilizowaniu ciała chorego na materacu czy na łóżku, a także w odwodzeniu kończyn górnych, dolnych (w przypadku przykurczu mięśni). Piłki z kolei to świetny sposób na ćwiczenie pionizujące dziecko – w trakcie rehabilitacji można coraz bardziej wypełniać piłkę powietrzem, aby zmniejszać pole styku pomiędzy ciałem a piłką, a tym samym utrudniać ćwiczenie w celu osiągania coraz lepszych efektów terapeutycznych. Wałki z kolei najbardziej przydają się podczas ćwiczeń kończyn dolnych i górnych na macie – można podeprzeć nimi klatkę piersiową dla zachowania równowagi lub toczyć je stopą czy dłonią po podłożu, w celu stymulacji układu nerwowego.