Według Światowej Organizacji Zdrowia choroba zwyrodnieniowa stawów, najczęstsza choroba układu ruchu, jest dziś jednym z dziesięciu głównych problemów zdrowotnych, a najszybsza droga do niej wiedzie przez nadprogramowe kilogramy. Otyłość to bezpośrednie zagrożenie dla układu kostno-stawowego, który – głównie z powodu przeciążenia – ulega nieodwracalnym uszkodzeniom.
Szacuje się, że każde dodatkowe 5 kilogramów masy ciała ponad normę, to aż o 36% większe ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów. Warto więc z pewnością pilnować swojej wagi, działając profilaktycznie dla ochrony narządu ruchu. Warto również zawalczyć o redukcję, gdy nadwaga lub otyłość już są faktem, a nie tylko ewentualnością. Choć wydaje się to nieprawdopodobne, utrata zaledwie 500 gramów znacząco odciąża kolana, zmniejszając przy chodzeniu siłę nacisku na każde z nich aż o 2 kilogramy!
Zwyrodnienie stawów – przypadłość otyłych kobiet w wieku 65+
Choroba zwyrodnieniowa stawów to schorzenie, z którym borykają się przede wszystkim osoby starsze. Wśród seniorów w grupie wiekowej 65 i więcej lat problem ten dotyczy nawet 70% ludzi. Częstotliwość występowania zwyrodnienia stawów rośnie z wiekiem, ale także wraz z masą ciała. 7 na 10 chorych to osoby otyłe. Co ciekawe, wśród pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów dominują kobiety. Przy otyłości schorzenie najczęściej dotyka stawów kolanowych oraz kręgosłupa w części lędźwiowej.
Co się dzieje w przebiegu zwyrodnieniowej choroby stawów
Chrząstki stawowe ulegają destrukcji – pękają, rozmiękają, stają się coraz cieńsze i coraz gorzej pełnią swoją funkcję. Końcówki kości tworzące staw zniekształcają się – tuż pod chrząstką stawową pojawiają się stwardnienia i osteofity (wyrośla kostne). Pozostałe elementy struktury (torebka stawowa, więzadła i inne) również podlegają niekorzystnym zmianom. Słabną i zanikają mięśnie otaczające staw. Zmniejsza się także szpara stawowa, w wyniku czego kości zaczynają o siebie trzeć. Pojawia się ból, sztywność, ograniczenie ruchomości stawu, a w ramach reakcji wtórnych niekiedy także wysięk w stawie i cechy zapalenia.
Typowe objawy zmian zwyrodnieniowych w stawach
Pierwsze symptomy zauważa się zazwyczaj między 40 a 60 rokiem życia (nawet jeśli nie jest to jeszcze odczuwane, u 80% osób w wielu 55+ badania RTG uwidaczniają zmiany zwyrodnieniowe w układzie kostno-stawowym). Ich nasilenie i lokalizacja to kwestia indywidualna. Zwyrodnieniowa choroba stawów może zaatakować każdy staw, najczęściej jednak zmiany obejmują biodra, wspominane już kolana i lędźwiowy odcinek kręgosłupa oraz dłonie. Osoba dotknięta tym problemem boryka się najpierw z bólem, który nasila się przy aktywności i ustępuje po odpoczynku. W bardziej zaawansowanym stadium choroby stawy bolą także w spoczynku – na przykład w nocy. Pojawia się poranna sztywność i kłopoty z rozruchem oraz trzeszczenie w stawach. Największy ból odczuwa się na początku każdego ruchu chorego stawu (to charakterystyczny dla tej choroby tak zwany ból startowy). Degeneracja postępuje, co w końcu widoczne jest gołym okiem (widać zniekształcenie i poszerzenie obrysu zaatakowanego stawu). Bez rehabilitacji i terapii spowalniających rozwój zmian, zwyrodnienia mogą szybko doprowadzić do niepełnosprawności (z powodu ograniczenia lub nawet całkowitego zablokowania ruchomości stawu). Osoby z nadwagą lub otyłością powinny konieczne zgubić zbędne kilogramy, aby jak najszybciej odciążyć swój układ kostno-stawowy.
Odciążanie chorych i bolesnych stawów
Choroba zwyrodnieniowa stawów ma charakter nieodwracalny. Raz zniszczona struktura kostno-stawowa nie naprawia się pod wpływem farmakoterapii – ta działa głównie objawowo, łagodząc bolesność i spowalniając ewentualnie rozwój choroby. W ostateczności podejmuje się leczenie operacyjne kończące się wstawianiem protez lub na przykład mechanicznym blokowaniem stawu na stałe. Podstawowa, najważniejsza i niezbędna jest odpowiednia rehabilitacja i – zależnie od indywidualnego stanu danej osoby – właściwy balans pomiędzy pracą stawów, a ich oszczędzaniem oraz oczywiście redukcja masy ciała, jeżeli pacjent ma zbyt duże BMI.
Odchudzanie przy chorobie zwyrodnieniowej stawów
Uwaga! W przypadku otyłości połączonej ze zwyrodnieniem stawów, zmniejszanie masy ciała należy rozpocząć od wprowadzenia diety redukcyjnej – najlepiej pod okiem specjalisty od żywienia – oraz od aktywności fizycznej, która nie przeciąża stawów, jak na przykład pływanie (to też jednak warto robić we współpracy z fizjoterapeutą). Odpowiednio dobrane ćwiczenia doprowadzają, dzięki schudnięciu pacjenta, do odciążenia jego stawów, a także do zwiększenia zakresu ruchu i wzmocnienia układu kostno-stawowego poprzez wzmocnienie mięśni okołostawowych.
Pomocny sprzęt w przypadku zwyrodnieniowej choroby stawów
Osoby z otyłością olbrzymią, które mają – z powodu masy ciała i zniszczonych stawów – trudności z poruszaniem się, korzystają często z elektrycznych skuterów dla niepełnosprawnych. Pacjenci poruszający się samodzielnie, ale z trudem – ze względu na dolegliwości bólowe i sztywność stawów – wykorzystują na co dzień akcesoria takie jak laski czy kule ortopedyczne, ale przede wszystkim także różnego rodzaju podpórki, chodziki i balkoniki rehabilitacyjne. Opierając się na nich, można przy chodzeniu odciążyć nieco chore stawy, co jest wskazane nawet tylko przy nadwadze. Ponadto, aby lepiej radzić sobie ze wspomnianym wcześniej bólem startowym (na przykład przy wstawaniu, podnoszeniu się – choćby w wannie czy z toalety), warto przystosować odpowiednio mieszkanie – przede wszystkim łazienkę, ale nie tylko – i zamontować specjalne uchwyty czy poręcze dla niepełnosprawnych.
Otyłość i inne czynniki ryzyka choroby stawów
Poza otyłością i wiekiem oraz płcią żeńską (schorzenie nasila się po menopauzie), które stanowią najistotniejsze czynniki wpływające na rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów, znaczenie mają także między innymi uwarunkowania genetyczne, wrodzone wady w budowie stawu, charakter wykonywanej pracy zawodowej (wymagającej na przykład podnoszenia na co dzień dużych ciężarów lub długotrwałego stania), uprawianie niektórych dyscyplin sportu narażających stawy na kontuzje, ale także brak aktywności fizycznej, która skutkuje wzrostem masy ciała i osłabieniem mięśni otaczających stawy czy niewłaściwa dieta (zbyt kaloryczna, źle zbilansowana, zawierająca duże ilości wysokoprzetworzonej żywności.
Źródła i więcej na temat zwyrodnienia stawów w kontekście otyłości
https://pulsmedycyny.pl/otylosc-zagrozeniem-dla-ukladu-kostno-stawowego-879322
https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow
https://multimed.pl/baza-wiedzy/dieta/otylosc-prowadzi-do-przeciazen-stawow-i-zwyrodnien/
http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/06/pnm_2013_014-018b.pdf
https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/42556/31372
http://www.czytelniamedyczna.pl/4430,otyo-a-choroba-zwyrodnieniowa-stawlw.html
