Haluksy – jak sobie z nimi poradzić?

Haluksów można uniknąć lub znacząco opóźnić ich powstanie i rozwój, nosząc wygodne obuwie i rezygnując z wysokich obcasów. Ważne jest także ćwiczenie palców stóp, zdrowa dieta zapobiegająca nadwadze i aktywność fizyczna. Co jednak zrobić, gdy haluksy się już pojawiły? Jak sobie z nimi poradzić? 

Fot. Aby mieć zdrowe stopy, należy zadbać o ich odpowiednią pielęgnację i komfort chodzenia związany z właściwym doborem obuwia.

Haluksy – przyczyny powstawania i objawy

Haluksy (halluksy) to choroba stóp polegająca na deformacji stopy, najczęściej dotycząca stawu dużego palca, który wykrzywiając się w stronę drugiego palca, ulega zniekształceniu. Z haluksami borykają się przede wszystkim kobiety, a problem nasila się u osób z nadwagą, płaskostopiem i wykonujących pracę stojącą.

W przypadku kobiet chodzących na wysokim obcasie dochodzi do przeciążenia stopy w przedniej jej części, a wąski czubek buta zwiększa nacisk na paluch oraz łuk poprzeczny. W efekcie palce ulegają zdeformowaniu, rozwija się płaskostopie poprzeczne i pojawia się ból.

Fot. Wielogodzinne chodzenie w wąskich butach na wysokich obcasach zwiększa ryzyko wystąpienia haluksów.

Zniekształcona stopa pracuje inaczej niż zdrowa – ciężar ciała rozkłada się nierównomiernie, duży palec przestaje stanowić ważny punkt podparcia podczas chodzenia. Struktury odpowiedzialne za stabilizację stopy tracą swoją wytrzymałość, mięśnie się osłabiają, a wewnętrzna krawędź stopy jest nadmiernie przeciążona.

Nieprawidłowe ustawienie dużego palca owocuje zmianami chorobowymi w obrębie stawu – po wewnętrznej stronie stopy, u podstawy palucha pojawia się zgrubienie i niejednokrotnie też stan zapalny.

Haluksom mogą towarzyszyć także kaletka (czyli wypełniony śluzem woreczek powstały w miejscu tarcia na kość wystającą przy dużym palcu stopy), jej zapalenie wysiękowe w okolicy stawu śródstopno-palcowego czy stopniowo nasilające się podwichnięcie tego stawu.

Przyczyny haluksów mogą być różne, a najczęściej wymienia się wśród nich:

• wrodzone deformacje stóp,
• urazy związane z aktywnością fizyczną (np. balet),
• predyspozycje genetyczne,
  • dziedziczny może być m.in. nieprawidłowy kształt powierzchni stawu palucha, nadmierna wiotkość tkanki łącznej, niestandardowe ustawienie kości śródstopia oraz tzw. egipska stopa (gdy paluch jest dłuższy od drugiego palca),
• wiek,
• nadwaga,
• artretyzm,
• przykurcz ścięgna Achillesa,
• płaskostopie podłużne.

Fot. Nie każdy typ aktywności fizycznej jest korzystny dla stóp. Przykładem może być balet, który wmusza ich niefizjologiczne obciążenie.

Pojawienie się haluksów może przyspieszyć również noszenie źle dopasowanego obuwia. Za ciasne buty, o wąskich noskach i na wysokim obcasie sprawiają bowiem, że palce stóp są ściśnięte i nachodzą jeden na drugi, co zwiększa wcześniej istniejące ryzyko powstania haluksów.

Objawy haluksów to najczęściej:

• guzy powiązane z bolącym grzbietem i koniuszkiem dużego palca stopy,
• zaczerwienienia i odciski w okolicy dużego palca,
• bóle dużego palca i jego okolic zarówno krótkotrwałe, jak i o chronicznym charakterze,
• ból spoczynkowy części uwypuklonej stopy, który pojawia się także nocą,
• sprawiające ból zgrubienie naskórka wokół palca dużego stopy,
• zgrubienia i obrzęki stawu dużego palca stopy.

Leczenie haluksów – co robić, gdy się pojawią?

Jeśli chodzi o haluksy, leczenie może mieć formę zachowawczą oraz doraźną (leczenie operacyjne). Wśród metod, z jakich można skorzystać podczas leczenia zachowawczego haluksów, jest całkiem duży wybór opcji…

• Żelowe osłony na haluksy i plastry na haluksy
  Często nasycane są olejkami mającymi działanie lecznicze.
• Separatory i kliny międzypalcowe na haluksy
  Umożliwiają przywrócenie palcom stóp właściwego ustawienia oraz wpływają na zmniejszenie tarcia i bólu.
• Peloty
  Mogą być żelowe, w kształcie litery T, półwkładki i wkładki na haluksy. Korzystnie wpływają na rozkładanie się nacisku w stopie. Działają spowalniająco na rozwój haluksów i zapobiegają płaskostopiu poprzecznemu, chronią bolące miejsce i zmniejszają odczucie dyskomfortu. Występują m.in. w formie przeznaczonej do butów na obcasie, chronią wówczas przodostopie.
• Silikonowe metatarsalne wkładki na haluksy
  Zalecane dla osób z haluksem i płaskostopiem poprzecznym. Obecna w nich pelota sprawia, że poprzeczne sklepienie stóp zostaje uniesione, a to z kolei koryguje ustawienie palucha z haluksem.
• Opaski na haluksy
  Mają postać żelowej wkładki, która utrzymuje duży palec w odpowiedniej pozycji i chroni przed otarciami. Poprawiają rozkład nacisku w stopie, mięśnie nie osłabiają się, a kości nie ulegają dzięki temu zniekształceniom.
• Aparat korekcyjny na haluksy
  Przeznaczony do stosowania na dzień lub na noc. Sprawdza się zarówno w profilaktyce, w trakcie leczenia haluksów, jak i w czasie rehabilitacji po operacji na haluksy. Aparat na haluksy hamuje pogłębianie się deformacji stóp i skutecznie eliminuje ból.
• Szyna Hallufix
  Szyna, którą można stosować w profilaktyce, jak i przy leczeniu haluksów w początkowej fazie, gdy deformacja jest jeszcze niewielka. Jest to szyna dynamiczna, stanowiąca alternatywę dla szyny sztywnej, która ogranicza ruch. Może być stosowania w ciągu dnia. Wpływa korygująco na płaskostopie, będące jedną z przyczyn pojawiania się haluksów.
• Silikonowa osłona na haluksy
  Ma kształt tunelu, który nakłada się na paluch i śródstopie. Izoluje newralgiczne miejsca i wpływa na przyspieszenie gojenia ran. Chroni przed uderzeniami bocznymi i urazami mechanicznymi. Zapobiega ocieraniu dużego palca stopy o obuwie, zmniejszając ból. Może być stosowana zarówno pod skarpetę, jak i w butach odkrytych.

Domowe sposoby na haluksy

Poza powyżej opisanymi rozwiązaniami, jeśli chodzi o haluksy, domowe sposoby również bywają dość skuteczne i mogą przynieść ulgę w bólu, a także przyczynić się do spowolnienia rozwoju zmian zwyrodnieniowych.

• Jako domowy sposób na haluksy można wymienić ćwiczenia wzmacniające stopy i poprawiające przewodnictwo nerwowe (jak toczenie piłeczki tenisowej stopą, chwytanie palcami położonego na podłodze ręcznika oraz wykonywanie palcami stóp ruchów, które przypominają grę na pianinie). Korzystnie na haluksy działa jazda na rowerze i pływanie, natomiast należy zrezygnować m.in. z biegania, które przeciąża przednią część stopy.
• Korekcyjnie na haluksy działają też ćwiczenia polegające na rozciąganiu palców stóp. W tym przypadku paluch odwodzić należy ku stronie zewnętrznej, a pozostałe palce w przeciwnym kierunku. Korzystnie na stopy działa także masaż, chodzenie na boso po miękkich nawierzchniach oraz elewacja kończyn podczas odpoczynku, co dobrze wpływa na krążenie w nogach.
• Jeśli chodzi o domowe sposoby na haluksy, to w sytuacji, gdy pojawia się ból w obszarze haluksa, ulgę może przynieść zarówno przyłożenie lodu, jak i rozgrzanie haluksa przy użyciu poduszki rozgrzewającej lub poprzez ciepłą kąpiel.
• Sposobem na haluksy jest też używanie specjalnej ortezy na haluksy. Jej zadaniem jest odciąganie palucha do strony przyśrodkowej.
• Przy haluksach można także zastosować kinesiotaping polegający na użyciu plastrów, które utrzymują duży palec we właściwej pozycji i wpływają stymulująco na mięsień (odwodziciel) palucha. Plastry takie pozwalają na swobodne chodzenie i uprawianie sportów.
• W trakcie leczenia haluksów pomocne okazuje się także noszenie wkładek ortopedycznych na płaskostopie poprzeczne i podłużne. Sprawdzają się również wkładki na haluksy indywidualne, które w oparciu o specjalistycznie badania zostają dopasowane do stopy.

Operacja haluksów

Gdy zmianom zwyrodnieniowym zaczyna towarzyszyć silny ból, a leki przeciwbólowe i przeciwzapalne zalecone przez lekarza nie wystarczają, może okazać się, że rozwiązaniem jest operacja haluksów. W przypadku bardzo zaawansowanych haluksów, operacja bywa bowiem jedynym sposobem leczenia tej dolegliwości.

Wśród najczęściej przeprowadzanych zabiegów chirurgicznych mających na celu leczenie haluksów są trzy.

• Osteotomia Chevrona
  Zakłada ona przecięcie głowy kości w miejscu łączenia głowy dużego palca i kości śródstopia.
• Osteotomia półkolistą lub klinową
  Polega na wycięciu klina kostnego w obrębie kości i jego usunięciu albo przesunięciu w inne miejsce, co pozwala na korektę patologii.
• Metoda Scarf
  Pierwsza kość śródstopia zostaje przecięta na kształt litery Z. Zabieg umożliwia dobrą stabilizację odłamów kostnych, a także daje możliwość dość szybkiego obciążenia leczonej stopy. Po 6 tygodniach od zabiegu zwykle możliwe jest już chodzenie w normalnym obuwiu.

Pod zabiegu operacyjnym na haluksy konieczna jest rehabilitacja, w ramach której stosuje się m.in. fizykoterapię, masaże wirowe, ćwiczenia oraz terapię energotronową.

Buty na haluksy

Powstaniu haluksów można niejednokrotnie zapobiec, odpowiednio dopasowując buty i wkładki do stóp. Jeśli jednak haluksy już się pojawiły, komfortowe obuwie zdrowotne, w którym palce nie nachodzą na siebie, a buty nie uciskają, pozwala w dużej mierze wyeliminować ból towarzyszący haluksom.

Buty na haluksy wyposażone są często w siateczki lub wstawki z elastycznego materiału w newralgicznym punkcie, które zmniejszają ucisk i wynikający z niego ból stóp. Obuwie na haluksy jest odpowiednio szersze, ma paski, które nie uciskają haluksów, a buty takie są niejednokrotnie zapinane na rzepy, co pozwala na idealne wyregulowanie szerokości buta i jego zapięcie nawet w przypadku obecności haluksa.

Fot. Sandałki Scholl MARINELLA SANDAL MED, których konstrukcja pozwala na zmieszczenie w nich każdej stopy, z dowolnie dużym haluksem.

Obuwie na haluksy jest produkowane z bardzo miękkiej skóry, zaś w miejscu haluksu posiada wstawki np. z wysokiej jakości streczu, który dopasowuje się do stopy. Buty na haluksy muszą być odpowiednio szerokie i zapewniać swobodę palcom. Wyściółka wewnętrzna w okolicach deformacji stopy nie powinna mieć przeszyć, które mogą spowodować powstawanie ran. Buty o takich cechach można znaleźć m.in. pod marką Scholl, która oferuje obuwie sportowe, chodaki, sandały czy klapki na haluksy.

Fot. Zakryte buty Scholl AURELIE ECLAT MED wyposażone są w specjalną elastyczną wstawkę na haluksa.

Fot. Miękkie klapki damskie Scholl (ELSA MED) łagodzące objawy ucisku haluksa na ściankę buta.

Fot. Jesienno-wiosenne buty Scholl ENJA SLIP ON MED na haluksy, wykonane z rozciągliwego materiału gwarantującego stopom komfort.

Fot. Damskie sandały Scholl FABIA MED z miękkiej, rozciągliwej skóry po bokach, ze specjalną regulacją na rzepy, idealne dla szerokich stóp.

Jak widać, są liczne sposoby na haluksy i to jak sobie z nimi radzić, zależy od stopnia zaawansowania choroby. Haluksy powstają dość wolno, dlatego jeśli zadba się o stopy odpowiednio wcześniej, można uniknąć ich pojawienia się. Warto sprawdzić, czy problem haluksów nie ma podłoża genetycznego, a jeśli tak, dobrze jest monitorować stan stóp już od wczesnej młodości. Należy dbać o aktywność fizyczną i odpowiednią dietę, która zapobiegnie nadwadze sprzyjającej powstawaniu haluksów. Bardzo ważne jest również właściwe obuwie, które w znacznej mierze może obniżyć ryzyko powstania tej choroby.