Ostroga piętowa – przyczyny, objawy, leczenie

Obecność wyrostków kostnych w obrębie spodniej części pięty nazywana jest ostrogą piętową. Zwyrodnienie tego typu jest dość powszechnie spotykane, jednak warto odróżnić je od innych schorzeń, ponieważ nie każdy ból w obrębie stopy czy samej pięty to właśnie ostroga piętowa. Leczenie, rehabilitacja — co może pomóc w walce z tą dolegliwością? Czy wystarczają jedynie ćwiczenia i/lub właściwie dobrane obuwie albo wkładki żelowe na ostrogi? Postaramy się przybliżyć nieco problem tego schorzenia…

Przyczyny dolegliwości

Mechanizm powstawania bólu w przypadku ostrogi piętowej polega na obecności stanu zapalnego w miejscu przyczepu rozcięgna podeszwy do kości pięty (stąd nazwa — zapalenie rozcięgna podeszwowego). Podczas ruchu stopy miejsce to jest naprzemiennie napinane i rozluźniane. Pojawiający się tu stan zapalny powoduje odkładanie się złogów na kości pięty i w konsekwencji powstanie narośli zwanej ostrogą piętową. Jak dochodzi do zapalenia rozcięgna? Do przyczyn najczęściej powodujących dolegliwości w obrębie stopy należą:

• przeciążenie rozcięgna podeszwowego (na przykład w wyniku intensywnego treningu biegowego lub innych obciążeń stopy),
• długotrwała praca w pozycji stojącej, która – niestety – w ten sposób odbija się na stopach,
• noszenie źle dobranego obuwia,
• otyłość, która zaburza prawidłową pracę układu ruchu u człowieka,
• płaskostopie,
• uraz mechaniczny stopy.

Ostroga piętowa pojawia się najczęściej u osób w wieku od 40 do 60 lat. U około jednej trzeciej z nich problem dotyczy obu stóp!

Objawy choroby

Nie każdy ból śródstopia czy pięty oznacza od razu obecność ostrogi piętowej. Rozpoznanie robi się na podstawie wywiadu z pacjentem i diagnostyki obrazowej. Na jej obecność wskazują przede wszystkim:

• ból pod stopą podczas chodzenia — odczuwany najczęściej pod piętą, intensywny w pierwszej fazie poruszania (na przykład rano – tuż po wstaniu z łóżka), słabnący po tak zwanym rozchodzeniu (jednak powracający i znów intensywny po dłuższym chodzeniu),
• ból pojawiający się przy uciskaniu pięty w określonym miejscu,
• nasilające się dolegliwości w miarę rozwoju schorzenia (odzywające się również w stanie spoczynku, na przykład w czasie snu).

W przypadku ostrogi piętowej rozpoznanie jest potwierdzane przy pomocy badania ultrasonograficznego (USG) i/lub zdjęcia rentgenowskiego (RTG).

Kiedy ból staje się nie do wytrzymania…

Przede wszystkim należy wyraźnie zaznaczyć, że ból pięty spowodowany obecnością ostrogi nie minie sam. Nieskuteczne są w tym przypadku żadne żele i kremy przeciwbólowe działające powierzchniowo, ponieważ miejsce bólu jest zlokalizowane wewnątrz stopy, tuż przy kości pięty.

Konieczna jest konsultacja ortopedyczna – zwłaszcza, że objawy bólowe w obrębie pięty dają również inne schorzenia, które trzeba w tym wypadku wykluczyć (urazy, stłuczenia, polineuropatia i inne). Spotkanie ze specjalistą zazwyczaj jest poprzedzone pewnym okresem, w którym ból jest odczuwany, ale pacjenci zwlekają z wizytą u lekarza. Na ten czas warto zadbać o komfort stóp, stosując wygodne obuwie na płaskim obcasie, z odpowiednimi podpiętkami lub wkładkami żelowymi. W przypadku ostrogi piętowej, wkładki działają jak dodatkowa amortyzacja w trakcie chodzenia, przynosząc znaczną ulgę stopom.

Fot. Widoczna ostroga w spodniej części pięty (fot. Wikipedia).

Jak leczyć ostrogi?

Specjalista, na podstawie indywidualnego rozpoznania, zleca odpowiednie leczenie…

• Leki przeciwzapalne — to zazwyczaj jeden z pierwszych kroków, mający zniwelować istniejący ból i stan zapalny, nielikwidujący jednak istnienia samego zwyrodnienia, dlatego zawsze jest zestawiony z innymi metodami leczenia.
• Rehabilitacja — seria ćwiczeń zleconych przez fizjoterapeutę, do codziennego wykonywania w domu, oraz cykl zabiegów fizykoterapii, obejmujących najczęściej: ultradźwięki, pole magnetyczne, krioterapię. Wszystkie one maja na celu zmniejszenie bólu i stanu zapalnego rozcięgna.
• Fala uderzeniowa (ESWT – Extracorporeal Shock Wave Therapy) — metoda leczenia powstałej narośli kostnej (bez jej zlikwidowania niestety nie można mówić o wyleczeniu ostrogi piętowej). Miejsce zwyrodnienia jest rozbijane przy pomocy uderzeń, w celu umożliwienia tkankom odbudowy w prawidłowej formie. Zabieg cechuje się wysoką skutecznością (wymaga kilkukrotnego powtórzenia), choć bywa niestety bardzo bolesny.

Leczenie ostrogi wymaga cierpliwości. Zazwyczaj trwa kilka miesięcy do nawet pół roku. Zaangażowanie pacjenta jest kluczem do sukcesu, ponieważ od sumienności wykonywanych ćwiczeń i zabiegów zależy odnowa i przebudowa miejsca, w którym powstała ostroga oraz trwałość efektu (ostroga piętowa lubi powracać).

Jak zapobiegać?

Dokładna przyczyna powstawania schorzenia nie jest znana, więc trudno mówić o skutecznej profilaktyce. Oczywiście należy unikać czynników ryzyka. W codziennym funkcjonowaniu nieocenione jest więc właściwie dobrane obuwie lub stosowanie specjalnych wkładek do butów, które pozwalają na skuteczną amortyzację stopy. Wkładki żelowe czy wkładki typu memory cushion (z pamięcią kształtu) nie są lekiem na ostrogi, ale stanowią znakomite wsparcie dla stóp i profilaktykę zapobiegająca przeciążeniom. Niektóre z nich doskonale absorbują wstrząsy, chroniąc pięty czy kolana przed całodziennym wysiłkiem, rozkładają równomiernie ciężar i łagodzą nacisk na delikatne czy obolałe części stopy.

Fot. GelActiv Scholl – wzmożona podpora dla stopy, zwłaszcza pod piętami.

Fot. Wkładka do butów Scholl Memory Cushion – doskonała amortyzacja stopy.

W przypadku ostrogi piętowej pomocne są ćwiczenia rozciągające stopę. Oto dwa przykładowe…

• Rozciąganie stopy w pozycji flex (palce stopy uniesione do góry) przy pomocy dłoni lub (jeżeli tak głęboki skłon okazuje się dla kogoś zbyt trudny) taśmy czy choćby ręcznika.
• Masaż stóp – można go wykonać przy pomocy piłeczki, specjalnych masażerów z wypustkami lub po prostu butelki z wodą (przedmiot należy przesuwać stopą po podłodze od palców jak najdalej w stronę pięty).

Ćwiczenia tego typu są zarówno elementem rehabilitacji w przypadku istniejącej ostrogi piętowej, jak i częścią profilaktyki. Warunkiem jest nieprzeciążanie nimi stóp. Podczas wykonywania ćwiczeń ból nie powinien być odczuwalny. Na efekty w przypadku istniejącego schorzenia trzeba poczekać co najmniej dwa miesiące, w przypadku profilaktyki należy ćwiczyć jak najczęściej, tym bardziej, że niektóre z ćwiczeń są nieskomplikowane i możliwe do wykonania w trakcie innych czynności (na przykład podczas oglądania telewizji czy siedzenia przy biurku).