Czym jest i jak objawia się artroza – choroba zwyrodnieniowa stawów?

Jedna z najczęstszych chorób stawów – artroza, określana również, jako choroba zwyrodnieniowa stawów bądź osteoartroza, polega na ogólnej degeneracji stawów oraz elementów, z których są one zbudowane. Niestety – obecnie nie ma na nią lekarstwa, jednak przy zachowaniu odpowiednich nawyków i zniwelowaniu jej bezpośrednich przyczyn, można spowolnić postępowanie choroby lub całkowicie zahamować powstawanie nowych zmian zwyrodnieniowych.

Zmiany zwyrodnieniowe w przypadku artrozy mogą dotyczyć niemal wszystkich stawów. Choroba atakuje jednak głównie stawy dłoni i stóp, bioder czy kręgosłupa. W przypadku zmian artretycznych, powstają charakterystyczne guzki Bucharda i Heberdena oraz nadżerki chrząstek. Pierwszym objawem artrozy jest ból stawów – dokuczliwy, promieniujący do innych części ciała, nasilający się po spoczynku. Jest on na tyle charakterystyczny, że określa się go mianem bólu startowego, ponieważ pacjenci odczuwają go najczęściej po wprawieniu stawu w ruch po dłuższym okresie zastoju (na przykład po odpoczynku w fotelu bądź po przespanej nocy). Ból zmniejsza się wraz z „rozruszaniem” stawu, jednak nie znika całkowicie, pozostawiając nieprzyjemne odczucie w ciągu dnia. Taki rodzaj bólu diagnozuje się w kierunku artrozy na podstawie zdjęć rentgenowskich oraz ich oględzin przez specjalistę. W trakcie takiego badania lekarz jest w stanie zauważyć, jak rozległe są zwyrodnienia stawów i jakich części stawu dotyczą (chrząstki, więzadeł, kości).

For. Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) dotyka nie tylko osoby starsze.

W jaki sposób powstaje artroza i kto jest na nią narażony?

Artroza, czyli choroba zwyrodnieniowa stawów, dotyka najczęściej starsze osoby, choć obecnie przestaje być to regułą. Z uwagi na fakt, że choroba ta jest bezpośrednio powodowana „zużyciem” stawów, mogą na nią cierpieć różne osoby – zarówno starsze, jak i młodsze, wykonujące różne prace i zawody, nieaktywne bądź bardzo aktywne fizycznie.

Przyczyną powstawania zwyrodnień stawów są przede wszystkim zmiany biochemiczne, które zachodzą w kościach, chrząstkach i innych elementach budowy stawów. Mogą one doprowadzić do całkowitego zniszczenia chrząstki stawowej i zaburzenia składu i funkcji płynu stawowego (pojawia się w nim coraz więcej wody, a coraz mniej kwasu hialuronowego). Kiedy chrząstka ulega zniszczeniu, powierzchnie stawów zostają odsłonięte, zaczynają się o siebie ocierać, czego efektem jest uciążliwy ból oraz nieodwracalne zmiany w zakresie ruchomości stawów. W efekcie pocierania mogą tworzyć się narośle kostne, określane jako osteofity.

Jakie grupy społeczne są najbardziej narażone na chorobę zwyrodnieniową stawów? Oprócz osób starszych, rozwija się ona także u pacjentów z otyłością. Stawy, z uwagi na duży „nadbagaż”, są narażone na wzmożony ucisk, przez co chrząstki oraz więzadła zużywają się szybciej. Z drugiej strony, artroza może dotknąć wielu sportowców, i to już w dość młodym lub średnim wieku. W ich przypadku stawy eksploatowane są bardzo mocno – zarówno w trakcie treningów przygotowawczych, jak i podczas zawodów, turniejów i innych imprez sportowych. W takiej sytuacji również następuje nadmierne ścieranie się chrząstki, a nierzadkie kontuzje w postaci zerwania więzadeł jeszcze bardziej zwiększają ryzyko wystąpienia artrozy i zmian zwyrodnieniowych.

Ostatnie badania wykazują, że na rozwój artrozy może wpływać również obciążenie genetyczne – jeśli w rodzinie występowały już przypadki takiej choroby, to bardzo prawdopodobne, że u przedstawicieli młodszego pokolenia także one wystąpią. Związane jest to z genetyczną budową (czy raczej jakością) kolagenu, a także z przemianami metabolicznymi występującymi w chrząstce stawowej, które są uwarunkowane genetycznie. Oprócz tego ryzyko zapadnięcia na chorobę zwyrodnieniową stawów zwiększają takie choroby, jak: cukrzyca, dna moczowa, schorzenia tarczycy związane z zachwianą gospodarką hormonalną, reumatyzm oraz nieprawidłowości w budowie narządów ruchu: nierówne długości rąk i nóg czy skrzywienia kręgosłupa.

Fot. Na artrozę mogą zachorować nie tylko osoby otyłe – w grupie ryzyka są również na przykład sportowcy.

Leczenie artrozy – operacyjne, miejscowe, farmakologiczne

Leczenie artrozy może przebiegać na kilka sposobów – jednym z nich jest terapia farmakologiczna, polegająca na podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (przede wszystkim w celu uśmierzenia bólu). Słabsze leki opierają się na paracetamolu, są jednak bezpieczniejsze dla żołądka, więc sprawdzają się zwłaszcza u osób starszych lub u pacjentów cierpiących z powodu choroby wrzodowej. Naprawdę silny ból, towarzyszący chorobie zwyrodnieniowej stawów, jest wskazaniem do leczenia miejscowego, czyli podawania zastrzyków z glikokortykosteroidami. Takie zastrzyki nie mogą być jednak przyjmowane zbyt często i długotrwale, ponieważ nakłucia doprowadzają do jeszcze większych zniszczeń w stawach. W trakcie leczenia miejscowego zaleca się także używanie maści i żeli podawanych bezpośrednio na skórę, które w swoim składzie zawierają naproksen czy ketoprofen, wykazujące działanie przeciwzapalne.

W przypadku bardzo zaawansowanej artrozy (uniemożliwiającej pacjentowi wykonywanie podstawowych czynności, takich jak poruszanie się czy chwytanie) stosuje się również leczenie operacyjne. Polega ono na zastąpieniu chorego stawu endoprotezą. Takie operacje najczęściej wykonuje się w obrębie stawu kolanowego bądź biodrowego – umożliwiają one powrót pacjenta do wystarczającej do samodzielnego funkcjonowania sprawności. Oprócz wyżej opisanych metod leczenia, zaleca się również chorym z otyłością odpowiednią dietę, która doprowadza do redukcji wagi, a tym samym – do zmniejszenia nacisku na chore stawy. W diecie takich osób powinny się znaleźć produkty, będące źródłem kolagenu, czyli budulca chrząstek.

Fot. Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów może przebiegać na wiele sposobów.

Zaopatrzenie medyczne w leczeniu artrozy – laski, kule, stabilizatory

W terapii osób z artrozą stosowane są także rozmaite akcesoria rehabilitacyjne. Zaopatrzenie medyczne dla pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów obejmuje przede wszystkim laski i kule, a także stabilizatory zakładane w obrębie chorych stawów. Wszystkie te zabiegi składają się na leczenie niefarmakologiczne, które można podzielić na dwa rodzaje…

Pierwszym z obszarów, na którym należy się skupić w przypadku leczenia artrozy za pomocą przyrządów ortopedycznych, jest zniwelowanie deformacji powodujących szybsze „zużywanie” się stawów. Chodzi tu o zaopatrzenie medyczne, które pomaga znieść efekty skrzywienia kręgosłupa czy nierówności kończyn. Do tego typu zaopatrzenia należą wszelkiego rodzaju wkładki i buty ortopedyczne, niwelujące nierówną długość kończyn, a także gorsety, wpływające na zminimalizowanie negatywnych skutków skrzywienia kręgosłupa. Świetnym wyborem jest między innymi komfortowe, profilaktyczne obuwie Scholl, które wyróżnia się wysoką jakością oraz odpornością na uszkodzenia mechaniczne – można więc użytkować je przez wiele lat. Firma w swojej ofercie posiada również obuwie z wkładkami spełniającymi funkcje ortopedyczne:
Bioprint (wyprofilowany kształt podeszwy oraz jej miękkość gwarantują komfort chodzenia),
Gelactiv (anatomiczny kształt i odpowiedni materiał absorbują wstrząsy i zmniejszają napięcie w stopach),
Biomechanics (odpowiednio wyprofilowana wkładka zapewnia komfort chodzenia i utrzymanie prawidłowej postawy ciała),
Memory Cushion („inteligentna” wkładka dopasowująca się do kształtu stopy, pomagająca rozkładać ciężar ciała równomiernie na całą podeszwę).

Fot. Lekkie, aluminiowe kule i laski inwalidzkie z regulacją wysokości skutecznie odciążają chore stawy.

Drugi obszar, w którym wykorzystuje się zaopatrzenie medyczne do leczenia osób z artrozą, to odciążenie stawów. Taki efekt osiąga się dzięki użytkowaniu kul i lasek (w przypadku zwyrodnień stawów w obrębie kończyn dolnych). Taką „podporę” zawsze należy stosować po przeciwnej stronie niż ta, po której znajduje się chory staw. Dzięki temu chodzenie staje się bardziej komfortowe, a same elementy budowy stawu mają większą szansę na regenerację. W tym przypadku sprawdzają się najlepiej kule inwalidzkie łokciowe, o ergonomicznej i lekkiej konstrukcji. Oprócz lasek i kul, pacjent cierpiący na zwyrodnienia stawów powinien zaopatrzyć się w stabilizator, obejmujący staw zajęty zmianami chorobowymi. Stabilizator kolana, stawu łokciowego czy skokowego, wykonany z elastycznego materiału, utrzymuje staw we właściwej, fizjologicznej pozycji, co wpływa na jego odciążenie oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych. Dla osób z artrozą szczególnie polecane są stabilizatory, które dodatkowo wyposażone są w silikonowe wkładki, chroniące staw przed urazami.